Is melk gezond? 

“Melk is goed voor elk”, wie kent deze slogan niet van vroeger? Maar is dat nog wel juist? Is melk inderdaad gezond of is melk de witte sloper? Een goede reden om online diëtist & afvalcoach Jonathan Klaassen te vragen hier een artikel over te schrijven. Na het lezen van dit artikel weet jij de antwoorden.

Melk

Melk is afkomstig uit de melkklier van zoogdieren als de koe, de geit, het schaap of de buffel. Omdat koemelk het meest wordt gebruikt heb ik het daar uitsluitend over. In Nederland lopen er bijvoorbeeld zo’n 1,63 miljoen melkkoeien rond, die jaarlijks samen pakweg 12,5 miljard liter melk produceren (ongeveer 8000 liter per koe), waarvan 65% wordt geëxporteerd. Er kan dus duidelijk worden gesteld dat Nederland een zuivelland is.

De melkconsumptie daalt

Hoewel we gemiddeld nog steeds per persoon 40 liter melk per jaar drinken, is onze melkconsumptie aan een daling onderhevig. Een reden voor deze daling zou kunnen zijn dat melk in een kwaad daglicht is geplaatst, bijvoorbeeld door boeken als De Voedselzandloper of Melk de witte sloper, die adviseren melk niet meer te gebruiken. Ook kan het zijn dat we meer voor plantaardige varianten kiezen, zoals, soja-, haver-, rijst- of amandelmelk.

Melkeiwit

Melk bestaat voor 80% uit caseïne-eiwitten en voor 20% uit wei-eiwitten. Dit zijn eiwitten van hoge kwaliteit en melk kan daarom een bijdrage leveren aan onze totale eiwitinname. Dat een eiwit van hoge kwaliteit is, betekent dat het gehalte aan essentiële aminozuren in dit eiwit hoog is. Aminozuren zijn de bouwstenen van eiwitten en ons lichaam heeft ze nodig. Melkeiwit bevat maar liefst 19 van de 21 aminozuren, waaronder alle essentiële. Daarom is dit eiwit voor de industrie een nuttige stof en wordt het bijvoorbeeld verwerkt in supplementen.

Melkvet

Naast eiwitten vormen vetten een groot bestanddeel van melk. Het vet dat in melk zit is hoofdzakelijk verzadigd; van origine is melk dus rijk aan vetten. Maar er vinden verschillende processen plaats voordat melk in de koelkast belandt. Tijdens het proces ‘standaardiseren’ krijg je magere melk (0,5%), halfvolle (1,5-1,8%) en volle melk (3,5-4,0%). En zo zie je maar: de industrie is zo’n kwaaie dame nog niet. Door deze industriële bewerking kun jij een melksoort kiezen die niet te veel vetten en dus ook niet te veel calorieën bevat.

Melksuiker

Naast eiwitten en vetten zijn koolhydraten ook nog een bestanddeel van melk, namelijk in de vorm van lactose, ook wel melksuiker genoemd. Lactose is een disacharide (suiker) die bestaat uit één molecuul glucose en één molecuul galactose. Deze stof geeft melk een zoetige smaak en komt vrijwel uitsluitend voor in melk; elders in de natuur vinden we hem niet, of slechts in kleine hoeveelheden.

Vitamines en mineralen

Naast eiwitten, vetten en koolhydraten bevat melk een scala aan andere voedingsstoffen: B-vitamine, zoals B2, B6 en B12, en mineralen zoals calcium, fosfor, kalium, magnesium en zink. Vitamine A en D komen uitsluitend voor in volle melk. Al deze verschillende nutriënten maken melk tot een product met een hoge nutriëntdichtheid. Melk kan daardoor een goed deel op zich nemen van de totale hoeveelheid voedingsstoffen die je op een dag nodig hebt.

Vochtinname

Ook kan melk een bijdrage leveren aan de dagelijkse vochtinname. Vocht of water heeft een belangrijke rol in ons lichaam. Het zorgt ervoor dat voedingsstoffen beter worden opgenomen, dat voedings- en afvalstoffen worden vervoerd door ons lichaam, en het geeft ons lichaam de juiste temperatuur.

Koemelkallergie

Voor mensen met een koemelkallergie is melk geen geschikt product. Het advies luidt voor hen dan ook om vooral met melk te minderen of melk te schrappen uit het voedingspatroon. Bij een koemelkallergie ontstaat er een allergische reactie bij het drinken van koemelk. Deze reactie wordt veroorzaakt door specifieke eiwitten die in koemelk zitten. Het afweersysteem van het lichaam beschouwt deze eiwitten als lichaamsvreemde stoffen en maakt antistoffen aan. Hierdoor ontstaan klachten die per persoon kunnen variëren van mild tot sterk, waarbij de symptomen uiteenlopend zijn. Klachten kunnen verschillende delen van het lichaam betreffen. Meestal ontstaan ze in de huid, de slijmvliezen, het maag-darmkanaal of de luchtwegen. Een koemelkallergie komt voornamelijk voor bij jonge kinderen (2-3%), die er in de meeste gevallen overheen groeien. Een hysterische angst voor een koemelkallergie is dan ook niet nodig.

Lactose-intolerantie

Voor mensen met een lactose-intolerantie kan melk ook hinder geven. Dit is overigens wel iets anders dan een koemelkallergie. Bij een lactose-intolerantie wordt geen of onvoldoende lactase aangemaakt. Dit is een enzym dat nodig is om lactose (melksuiker) goed af te kunnen breken. Doordat lactase niet voldoende aanwezig is, komt lactose onverteerd in de dikke darm terecht en wordt het niet goed opgenomen in het lichaam. Dit geeft vervolgens weer symptomen die in ernst kunnen verschillen.
Veelvoorkomende klachten zijn winderigheid, diarree, een opgeblazen gevoel en buikpijn en krampen. Net als een koemelkallergie komt een lactose-intolerantie niet vaak voor.

Melk beschermt tegen osteoporose

Melk kan een belangrijke rol spelen voor botontwikkeling, ik zal dat simpel uitleggen: botontkalking is een proces waarbij botten steeds zwakker worden. De afbraak van botten is dan groter dan de aanmaak. De botten worden zwakker en de botdichtheid lager, waardoor de kans op botbreuken groter wordt. Je spreekt dan van osteoporose. Hoewel je dit proces niet kunt genezen, kan voeding wel een helpende hand bieden. Het mineraal calcium is namelijk een belangrijke bouwstof voor botten. En wat blijkt? Melk bevat calcium en kan het proces van osteoporose dus tegengaan. Het is zelfs zo dat 70% van onze calciuminname komt van melk; melk is dus belangrijk voor onze inname van calcium. Calcium zit overigens niet alleen in melk; je kunt het ook halen uit groente, noten en peulvruchten, en melkvervangers als sojamelk worden verrijkt met calcium. Dit kan weer van belang zijn wanneer je plantaardig eet.

De rol van andere voedingsstoffen

Het is echter niet alleen het calcium dat onze botontwikkeling op een positieve manier beïnvloedt. Naast calcium spelen vitamine D, vitamine K2 en magnesium ook een belangrijke rol. Vitamine D verbetert de opname en vermindert de uitscheiding van calcium. Deze vitamine vind je in vette vis en ei, hij wordt toegevoegd aan halvarine, margarine en bak- en braadproducten én hij wordt onder invloed van zonlicht aangemaakt in de huid. Vitamine K zorgt ervoor dat calcium op de juiste plekken in het lichaam wordt gebracht. Deze vitamine vind je met name in groene groenten. Magnesium geeft stevigheid aan het skelet en zit vooral in volkorenbrood en graanproducten en groene groenten. Een overdaad aan calcium, vitamine D en vitamine K kan de boel overigens uit balans brengen. Meer is dus weer niet altijd beter. Of je osteoporose krijgt wordt verder bepaald door leeftijd, genetische aanleg en hoeveel je beweegt.

Je hoeft geen melk te drinken

Melk is weliswaar een product met veel voedingsstoffen, maar je kunt die voedingsstoffen ook uit andere producten halen. Voel je dus niet verplicht om melk te drinken; er zijn ook andere manieren om bijvoorbeeld aan eiwitten en calcium te komen. Calcium zit bijvoorbeeld in groente, noten en peulvruchten. En eiwitten kan je weer goed halen uit sojaproducten; denk aan sojadrink of sojayoghurt (verrijkt met calcium en/of vitamine B12).

PS
Ik ben bewust niet ingegaan op dierenwelzijn en duurzaamheid, omdat dat een andere discussie is.

Wil je meer tips over voeding? Volg Jonathan Klaassen.
Wil je hulp bij afvallen? Klik hier

Jonathan Klaassen
Jonathan Klaassen is online diëtist, afvalcoach en auteur. Hij coacht zijn cliënten online, zodat je op elk moment bij hem kunt aankloppen. Hij leert ze om gezonder te eten zonder dieet met als resultaat: gewichtsverlies, een betere gezondheid, meer energie en zelfvertrouwen! Klik hier voor meer informatie of klik hier om een gratis intakegesprek aan te vragen.

Gezondheid